Verhalen en Gedichten

                                      Een wandeling met herinneringen.
                                      Gestel achter het afwateringskanaal.
                                            (Genderbeemd, Ooievaarsnest en Hanevoet)
 
 
                                                                                  Aan de oever van de Dommel
                                                                                  Tussen Striep en Valkensweerd
                                                                                  Zat een kikvors luid te wenen
                                                                                  Met een zuigling aan zijn steert……
 
 
Deze wandeling beschrijft een route over wegen zoals die rond 1950 gesitueerd waren en personen die er in de periode 1925-1950 hebben gewoond.

Wandelroute. Groene stip is startpunt, de rode stip is eindpunt.
 
Lopend over de Blaarthemseweg richting Veldhoven staat net na de brug over het afwateringskanaal aan de linker kant een rij huizen.
 
Dat ik over deze brug kan lopen is een klein wondertje. In de oorlog was er een ernstige dreiging dat deze opgeblazen zou worden om de Duitse troepen de pas af te snijden. Huizen in de buurt waren al ontruimd, maar het ging op het laatste moment niet door, omdat de Duitsers een andere route kozen.
In het eerste huis aan de linker kant woonde bakker Camps. Dan achtereenvolgens de huizen Berhard Jannes (buschauffeur), de familie Snijders, de familie Jansen (een duitse familie afkomstig uit het Siebengewald), familie Van Bakel, Fons Jannes (particulier chauffeur bij Philips), Zijn zonen zijn in dit huis blijven wonen en begonnen er een autosloperij.
Vervolgens komen we bij de huizen van agent Pijnenburg, familie Verstappen, Piet van Loon, familie Ekels, Harrie van Loon (had samen met broer Piet een stucadoorsbedrijf) en in het laatste huis familie Vriens, die in 1950 verhuisde naar de Rivierstraat, waar zij jarenlang een bakkerij runden. Ik herinner mij nog goed de automaat met de dunne rolletjes Faam drop en King pepermunt voor een dubbeltje, die daar aan de voorkant naast de etalage hing.
Na het laatste huis, op de hoek van de Ontginningweg, is nog een weiland waar voetbalvereniging De Gestelse Boys kort na de oprichting haar eigen voetbalveld van maakte. Later wordt op dit terrein een Shell benzinepomp gebouwd.
 
Even terug naar het afwateringskanaal om de rechter kant van de weg te bekijken. Vóór de brug (Eindhovense kant) woont N. Beerens, beter bekend als Nilleske den Beer, aannemer en handelaar in bouwmaterialen. Een belangrijk persoon voor het gebied over de brug, omdat hij eigenaar was van huizen aan de Blaarthemseweg, de Ontginningweg (Apostelwoningen), diverse huizen in Zeelst en in Meerveldhoven.
Richting Veldhoven ligt na de brug een pad naar rechts langs het kanaal. Dit voert naar  de kippenboerderij van boer Weijmans.
Meteen na het pad is een appelboomgaard, waar heel wat appeltjes in de zakken van passanten en spelende kinderen zijn verdwenen. Op deze plaats bouwt familie Van der Pol na de oorlog een groot woonhuis. Voor de oorlog woonden zij net vóór de brug.
Hierna volgt Wasserij de Adelaar, waar Van der Pol eigenaar van is. 
Later neemt garagebedrijf v.d. Marel zijn intrek in dit pand, dealer van de automerken Lancia en NSU met een ESSO benzinepomp. Rond 1970 wordt het pand omgebouwd tot een filiaal van Autorama, waar auto-onderdelen worden verkocht.
 
We zijn nu aangekomen op de kruising met rechts de Kasteelweg en links de Ontginningweg.
De Kasteelweg ligt in deze tijd verder van het afwateringskanaal (ter hoogte van de  Schelluinen) dan de later aangelegde Kasteellaan,. Voor de ligging van de Ontginningweg moet je ongeveer de route Keverberg, Dikninge, Ontginningweg, De Run richting ziekenhuis volgen.
 
We gaan rechts af. Lopend over de Kasteelweg  herinner ik mij dat in het eerste huis aan de rechter kant de familie v.d. Wiel woonde. Ik heb daar als klein kind eens in de tuin gespeeld, voor mijn gevoel een hele grote groene oase met iets van water. Of dit een vijver of een sloot was, weet ik niet meer. Er was ook een volière met vogeltjes.
 
Na het bruggetje over de Gender volgt een rij huizen aan de rechter kant van de straat waar  o.a. de families van Lieshout, van Keulen en Mijnsbergen woonden.
Hier was vroeger ook een zandpad rechtsaf, dat naar kasteel Blaarthem, het “Huijs van Blaerthem”, liep. Daarachter stond tot 1823 de kerk van Blaerthem aan de oever van de Gender. Op 2 mei 1893 werd het kasteel door brand verwoest.
Later kocht boer Coppelmans de grond met ruïneresten van het kasteel en bouwde op deze grond zijn boerderij, die er nog steeds staat aan de Schelluinen. Hier werd de basis gelegd voor de diverse tuincentra die nu nog zijn naam dragen.
Boer Coppelmans bouwde nog meer huizen aan de Kasteelweg, die hij verhuurde. Uit verhalen van bewoners blijkt, dat hij het niet zo nauw nam met het onderhoud van de huizen, maar wel erg punctueel de huur inde.
 
Een stuk verder kom je hier in het open veld.
Linksaf  is een weg naar Zeelst. Iets verderop de Kasteelweg volgend is een spoorwegovergang, hoewel dit woord meer suggereert dan de werkelijkheid. In dit gebied zat veel klei in de grond (klei-afzetting van de Gender). Om deze klei bij steenfabriek De Meijerij te krijgen was er een spoorlijntje aangelegd, waarop kiepwagentjes reden. Een stukje verder is een zandweggetje naar rechts, richting Strijp. Via dit weggetje kom je bij boerderij Severeind, op De Hurk.
 
In de buurt van deze boerderij was hoger gelegen grond, die is afgegraven voor de steenfabriek. Bekend is dat  ook op Engelsbergen klei werd afgegraven voor de steenfabriek. Ik weet niet of het spoorlijntje helemaal tot daar doorliep. In ieder geval liep het minstens tot boerderij Severeind. Deze boerderij was ongeveer gelegen op de plaats waar nu de kruising Beemdstraat – Hurksestraat is.
 
Hier keren we terug naar het kruispunt met de Blaarthemseweg, terwijl we naar rechts kijkend niet veel meer dan open veld en weilanden zien met hier en daar een boerderij.
Vlak voor het kruispunt met de Blaarthemseweg staat rechts op de hoek café van Zon (Harrie van Zon). Vroeger was dit de tramhalte van de stoomtram die van Eindhoven naar Reusel reed. Op het kruispunt was een wissel, een rangeerplaats, waar trams elkaar konden passeren op het enkelspoor. Tegenover café van Zon, op de hoek met de Ontginningweg is café ’t Wit Paard.
 
We steken het kruispunt over en lopen de Ontginningweg op. Na café  ’t Wit Paard staan aan de rechter kant 12 zgn. apostelwoningen met huisnummers 6a, 6b, 6c, enz. In het eerste huis woonde Pierre van Kraai.
Vervolgens staan er twee boerderijen tegenover elkaar, rechts woonde Kees v.d. Heyden (boer Kiske) met zijn gezin in een boerderij uit 1571 en links fam. Louwers (boer Scheut).
Daarna volgt links de boerderij van Sjef Coppelmans. Dit was een nieuwere woning dan de vorige twee.
 
Een stuk verder ligt aan de rechterkant boerderij Het Ooievaarsnest. Eerst de boomgaard, dan het woonhuis met stallen een stukje van de weg af. Vervolgens een schuur, die meer naar voren, vlak aan de weg staat.
Na de schuur loopt een zijweggetje naar rechts, waarover later meer.
 
In 1927/1928 nam boer Meijer met gezin zijn intrek in Het Ooievaarsnest, eigendom van Anton Philips, die in die tijd veel boerderijen kocht en verhuurde.
Het gezin bestond uit vader, moeder en vijf kinderen,
Het land bij boerderij Het Ooievaarsnest strekte zich aan de achterkant uit tot de huizen aan de Meerveldhovenseweg, aan de overkant van de Ontginningweg tot aan de Dommel/het Waardje (een zijtak van de Dommel, die helemaal verdwenen is). Hier was het voorste deel weiland, daarachter bos, waar de koeien en paarden lekker in de schaduw konden lopen. Dit gedeelte heette de Beemden, wat weilanden betekent.

 
Een eind verder aan de linker kant van de Ontginningweg ligt het Broek, wat drassig land betekent.
Daar was een ook een driehoekig stuk weiland, dat naar zijn vorm de Hanevoet werd genoemd. Het hoorde ook bij het grondgebied van Het Ooievaarsnest. Toen liepen er in alle rust koeien te grazen. Nu razen op diezelfde plaats de auto’s over knooppunt de Hogt, of ze staan in lange rijen stil, omdat er weer eens een file is.
Ook boerderij Severeind, aan het eind van de Kasteelweg, werd door boer Meijer gehuurd. Hierin woonde en werkte een knecht, waarvan de naam onbekend is.
Op internet vond ik informatie over boerderij Het Ooievaarsnest, waarin staat dat het een 15^de eeuwse boerderij was. Hierover bestaan twijfels, omdat de boerderij er niet zo oud uitzag, maar hij kan natuurlijk in de loop der jaren gerestaureerd of  herbouwd zijn.
In de jaren 1928-1948, toen boer Meijer er woonde  was er geen riolering en geen stromend water, wel een waterput en een pomp. Elektriciteit kwam via bovengrondse draden.
Boer Meijer had op de boerderij voornamelijk veeteelt. Aan de achterkant van het huis was een lagere aanbouw, dit was de varkensstal. In de boerderij zelf was een koeienstal, waar voor ca. 20 koeien plaats was. Daarboven een hooizolder. In het achterste deel waren twee paardenstallen. In de schuur was nog een varkensstal, verder een hooischuur, waar ook de wagens e.d. stonden. Al snel werd een gedeelte van deze hooischuur tot koeienstal voor nog eens ca. 10 koeien omgebouwd. Achter de schuur was de moestuin en daarachter een lange heg. Tussen het huis en de schuur was een inrit.
Vanaf de weg gezien was rechts naast het woonhuis een boomgaard, waarin een kippenhok stond. In deze boomgaard was ook een brede sloot, met een verbreding in het midden. Daarin lag een eilandje. Op dit eilandje stonden vijf fruitbomen in een kring met in het midden een ooievaarsnest. Aan de achterkant van het eilandje was het water het smalst en ondiep, waardoor het in de zomer vaak gedeeltelijk droog stond. In de winter kon je er heerlijk schaatsen om het eiland. Vanuit de boerderij werd zelfs voor muziek gezorgd middels een draad en luidspreker vanaf de radio.
 
In 1948 kwam boer Bert Kuipers in boerderij Het Ooievaarsnest wonen. Hij begon er een gemengd bedrijf.
 
Na boerderij Het Ooievaarsnest waren rond 1928 geen boerderijen meer, alleen maar heide en woeste grond. In de jaren 30 is die heide ontgonnen. Werklozen werden hiervoor tewerk gesteld. Zij moesten 60 cm. diep graven, dan de hei er op z’n kop in gooien en vervolgens het gat weer dichten. Om te controleren of er diep genoeg gegraven werd, kwam er een controleur met een metalen pen, die hij in de grond stak. De afgegraven grond was zachter dan de grond die niet afgegraven was. Zo kon hij voelen of er daadwerkelijk 60 cm diep gegraven was.
Vroeger (op een kaart van 1868) heette de Ontginningweg Broekstraat. Wanneer de naam veranderd is, weet ik niet, maar het moet met de ontginningswerkzaamheden te maken hebben.
 
Na de ontginningen zijn er nog 4 boerderijen gebouwd.
Als ik doorloop is daar rechts de boerderij van boer van Santvoort, later woonde hier Miet van Gennip, aardappelboer. Een klein stukje verder aan de linker kant de boerderij van boer Renders, die er nog steeds staat, nèt voor het viaduct, Brinckhorst 1.
 
Aan dezelfde kant een stukje verder de boerderij van Kapteins. Tenslotte aan het eind van de Ontginningweg (tegenwoordig de Run) was nog  een boerderij. Later begon boer  Kuipers, getrouwd met Ria Mijnsbergen, er een tuincentrum, tegenwoordig Tuincentrum Veldhoven (tegenover het MMC).
 
De Ontginningweg eindigde bij de weg die van Veldhoven naar Waalre liep.
Hier was een brug over de Dommel, de Waalresche brug, tegenwoordig O.L. Vrouwebrug.
 
Terug naar Het Ooievaarsnest. Halverwege was vroeger een paadje naar een plaats waar in de Dommel vaak werd gezwommen. Er waren meer plaatsen waar gezwommen werd en om op een bepaalde plaats af te spreken kregen deze natuurlijk een naam. Bekende namen zijn: “Het Witte Zantje”, “bij d’n schuinen boom” en “bij ’t eikenbumke”. Deze zwemplaatsen lagen allemaal tussen het afwateringskanaal en het eind van de Ontginningweg.
 
Zoals eerder vermeld was er achter de schuur van Het Ooievaarsnest een zijpad richting Meerveldhovenseweg. Dit pad loopt eerst met een flauwe bocht naar rechts door de weilanden, vervolgens met een flauwe bocht naar links tot aan de Meerveldhovenseweg. Halverwege dit pad lag een waterplas waar vroeger ook vaak geschaatst werd. Er zijn beslist veel mensen die deze ijsbaan kennen als ‘de Fivie’. Dit water had echter geen naam, maar is in de volksmond zo genoemd, omdat het recht achter café Fivie aan de Meerveldhovenseweg was gelegen. Fivie was de achternaam van de eigenaar van dit café.
Op de Meerveldhovenseweg aangekomen, die hier ongeveer overging in Blaarthemseweg, ga je linksaf naar café Fivie, terwijl rechts een boer woonde die een dekstier had. Nadere gegevens hierover ontbreken. Wel is bekend dat er eens een koe van boer Meijer gedekt is. Mijn oom en tante, die toen nog maar net verkering hadden, werden met de koe naar de Meerveldhovenseweg gestuurd om haar daar te laten dekken. Mijn tante had er geen idee van wat dat inhield. Voor haar werd dit dan ook een schokkende levenservaring, die zij op haar 86^ste nog zeer helder voor de geest kan halen.
Café Fivie is het laatste huis van een rijtje. Het gezin Fivie had voor zover mij bekend 4 kinderen. Kees, de oudste van de jongens. Broer Nol, die altijd met één voet òp en één voet naast de stoeprand naar de Henricusschool aan de Bennekelstraat liep. Dan waren er nog twee dochters, waarvan er één met een hondentrimmer op de Hagekampweg is getrouwd. De andere trouwde met bakker Wim Moeskops in Veldhoven. Naast café Fivie woonde familie Den Hartog (Japie Tod, lompenboer). Zijn dochter, Dientje Poppeliers, startte in 1957 een bekend cateringbedrijf/Party Service in Eindhoven.
Tegenover café Fivie ligt steenfabriek De Meijerij (1911-1968) van J.v.d. Ven. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was deze fabriek gesloten, maar na de oorlog heel snel weer opgestart om aan de wederopbouw mee te werken. Nu staat op de plaats van de steenfabriek bejaardenhuis Genderhof. Aan de andere kant van de Meerveldhovenseweg was mogelijk nog een kleinere steenfabriek, maar dit kan ook alleen maar een opslagplaats van stenen geweest zijn.
Verder lopend richting Eindhoven komen we hier al snel van de Meerveldhovenseweg op de Blaarthemseweg. Tot 1924 heette deze weg naar Veldhoven Lange Dijk, maar toen was er nog een eindeloze afstand tussen Eindhoven en Veldhoven.
Voordat we weer bij het kruispunt met de Kasteelweg/Ontginningweg komen staan er aan deze weg verschillende huizen en boerderijen. Hier woonde links van de weg o.a. boer Baatsen, veeboer en melkventer, met  daar tegenover twee huizen onder één kap. In één van deze twee huizen was een kleine particuliere wasserij.
Vlak vóór het kruispunt  aan de linkerkant is wasserij De Vries (vlak achter café Van Zon). Stoom-, Wasch- en Strijkinrichting, opgericht in 1884 door Jos de Vries. In 1927 overgenomen door J.F.P. van Dooren, wiens dochter Ria later trouwde met een architect aan de Boschdijk. Er werd voornamelijk voor rijke en adellijke families gewassen. De was werd per trein door heel Nederland vervoerd. Voor kortere afstanden met paard en wagen, o.a. naar de kazerne aan de Oirschotsedijk. Eén van de dochters van boer Meijer reed in de oorlog met een klein bestelautootje van de wasserij, speciaal voor de babywas van welgestelde gezinnen. Zij was één van de eerste vrouwen met een rijbewijs in Eindhoven. 
De wandeling is ten einde als we weer op het kruispunt aankomen. Tijd voor een drankje bij Van Zon of ’t Wit paard?