In het timpaan zelf ziet men de traditionele afbeelding van de Heilige Joris, die de vreselijke draak bestrijdt en met een lansstoot doodt. Hij was een officier in het Romeinse bezettingsleger van de Balkan in het begin van de vierde eeuw. Hij was vermoedelijk afkomstig uit de streek Cappadocië in het tegenwoordige Turkije, waar het eerste christendom via de apostel Paulus sterke verspreiding vond. In die streek sloot het christelijk geloof wonderwel aan bij bestaande geloofsovertuigingen die de wereldse krachten onderverdeelden in goede en slechte, witte en zwarte, lichte en donkere onstoffelijke energieën die de menselijke ziel trachtten te overheersen. De eerste krachten waren afkomstig van de duivelsmachten, de tweede van de goddelijke. De mens die wij kennen als Sint Joris of Sanctus Georgus (Georgeos) symboliseert de mogelijkheid van de mens om de kwade krachten die de wereld trachten af te leiden van de voltooiing van het historische goddelijke heilsplan met de stoffelijke werkelijkheid te overwinnen en zelfs te verslaan op basis van de eigen vrije en onafhankelijke wilsbepaaldheid. De draak symboliseert de duivelse krachten die de mensheid op haar levensgang bedreigen en verleiden; Sint Joris daarentegen de wilsvrijheid van de mens, die ervoor kiest uit liefde gods dat heilsplan te volbrengen. Paulus preekt dat de mens die keuze alleen kan volbrengen via de genade die Christus door zijn kruisdood heeft gewonnen bij God de Vader en dat alleen een christocentrische levenswijze in staat stelt tot een dergelijke heroïsche vrijheid van wilsbepaling. Deze levensbeschouwing was strijdig met de Romeinse leer omtrent de goden, die met de mensheid weinig goeds voorhadden en die bepaald geen heilsgeschiedenis voltrokken binnen het kader van de stoffelijke realiteit. Zeker is niet dat deze Joris of Georgeos ooit bestaan heeft. We weten alleen dat deze Sint Joris steeds in het Romeins Brevier heeft gestaan als aanroepbare heilige en dat zijn feestdag is op 23 april. Op die dag in 304 zou deze Joris gemarteld zijn en gevonnist omdat hij de goddelijkheid van de keizer Diocletianus openlijk zou hebben ontkend. Dat was een daad van insubordinatie aan het staatsgezag waaraan een officier in het Romeinse leger zich nu eenmaal niet mocht schuldig maken. Bevreemdend is de beeltenis van de Sint Jans-figuur op de top van het timpaan. Het geldt hier, gelet op het gewaad en de uitdossing, de teboeksteller van het Boek Apocalyps of het boek der Openbaring van het Laatste Oordeel, dat de apostel Sint Jan zou hebben neergepend op inblazing van de transcendente verschijning van Christus zelf, gezeten als rechter vonniswijzend gedurende het Laatste Oordeel. Sint Jan zou dat gedaan hebben op het Griekse eiland Pathmos. De tekst van het boek Openbaringen is gesteld in klassiek Helleens, destijds inderdaad gangbaar als de elitaire taal in Cappadocië en in de kuststreek rond Efese, indertijd nog een volledige havenplaats, voordat een reeks zware aardbevingen de oostelijke bassinlijn van de Middellandse Zee kilometers westwaarts verplaatste. Tegenwoordig gaat bijna niemand er meer van uit dat deze Sint Jan, de auteur van deze Apocalyps, identiek is met de apostel die het sterven van Christus aan het kruis bijwoonde samen met Maria, de moeder van de messias. Die apostel, de leerling die Christus het liefst was, kon niet lezen en niet schrijven. Ook hij was een eenvoudige arbeidersjongen uit Galilea. Waarom zou hij nu juist hoogklassiek Helleens hebben geschreven omtrent het Einde der Tijden en de ultieme vonniswijzing? Waarbij de auteur ook nog eens duidelijk twijfelt aan de wilsvrijheid, die van het begin af aan een essentiale is geweest van de christelijke moraaltheologie? De Apocalytische Sint Jan, die in geestvervoering zijn mystieke ontremmingen literair gestalte geeft, moet beslist een ander zijn geweest dan de leerling die ter rechterzijde van Christus in deerlijke verontwaardiging het komend verraad van één hunner tijdens het laatste avondmaal aanhoort en niet kan verwerken. Wat doet hij hier, op dit timpaan, in gezelschap van de mythische Sint Joris? De heer Bert van Herk stelde die vraag eerder, in andere context en herhaalde de kwestie onlangs elders. Ik tracht hem van dienst te zijn in meerdere afleveringen.

Zie ook 30936, 30937 en 30938.

Duidelijk zien we St. Joris en de draak en noemen we de kerk daarom Joriskerk? Die heilige zien we o.a. ook bij Eikenburg en de St. Lambertuskerk. Ik had begrepen dat wat wij de Joriskerk noemen eigenlijk de St. Gregoriuskerk is. Wie weet precies hoe het zit?

Sint Joris is de "vernederlandste vertaling" van de Helleense eigennaam Georgeos die in het canoniek Latijn Sanctus Georgius wordt genoemd. Het Sint Jorislyceum nam deze heilige óók als patronaat aan, evenals de katholieke padvinderij. Het Verenigd Koninkrijk erkent deze heilige óók als nationaal symbool, evenals de Russen, de Bela-Russen, de Georgiërs en de Serven. In hun heraldische parafernalia komt men deze heilige, strijdend tegen de draak, tegen, onder meer in hun onderscheidingen van civiele orden.

Sint Gregorius bestaat natuurlijk óók. Gek genoeg wordt de verlatiniseerde versie van het patronaat of patrocinium van de Stratumse Sint Joriskerk (dus: de heilige aan wie parochianen en parochiebezittingen worden toegewijd) vaak verward met een opdracht aan Sint Gregorius, waarmede de grote middeleeuwse paus doorgaans wordt bedoeld, die ook heeft voorzien in een uniforme regeling van het kerkelijk koorgebed bij de dagelijkse getijden gepaard gaande van a-ritimisch uni-sonogezang, meestal door mannen aangeheven. Dat is het befaamde "gregoriaans" met zijn speciale notaties, tekens ("neumen") voor versnellingen, vertragingen en vermindering van zangstem-sterkten. Veel prentbriefkaarten die Stratum beeldend in kaart brengen, vermelden de Sint Joriskerk ook als "Sint Gregorius"-kerk. Maar het is toch echt de Sint Georgius-kerk (wanneer men tenminste denkt aan de allegorische figuur die de draak, die het slechte in de mens versymboliseert manmoedig op eigen kracht doodt). De "Agios Georgios" die de patroonheilige is van veel Grieks-orthodoxe gemeenten oorspronkelijk vallend onder de metropoliet van Constantinopel. Tegenwoordig is dat het oecumenisch patriarchaat van de stad die ooit die naam had, maar die wij nu kennen als Istanbul. Deze heilige George hebben de Slavische volken die oorspronkelijk hoorden tot het christelijk geloofsmassief allen gemeen. De Serven, thans volledig georiënteerd op het patriarchaat van Moskou, zien deze heilige nog steeds als de verzinnebeelding van hun nationale voorpostenstrijd tegen de immer opdringende islam op de Balkan. Maar de Russen zelf doen dat ook en hun regeringsleider Wladimir Putin mag graag van zijn verschijningsvorm gebruikmaken om de nationalistische gevoelens in de federatie aller Russen op te peppen. Hij heeft dan ook de "Orde van Georgeos" weer hersteld met het zelfde klassenstelsel als destijds het Tzarenregime van de Romanows hanteerde (Nicolaas II legde deze orde als laatste onderscheiding af voordat hij in Jekaterinenburg gefusilleerd werd door de Bolsjewisten). Ook daarop, in het hart van het Latijnse kruis dat de emaillen kern van de ridderorde uitmaakt, zien we dezelfde afbeelding als op dit timpaan van de Sint Joriskerk. De Serven kennen een dynastie die pretendeert af te stammen van deze Georgeos: de Karadzsgeorgewìc-familie (er zijn verschillende spellingswijzen conform de uiteenlopende Servische subdialecten). Deze familie van "Zwarte Joris" heeft ook eeuwenlang koningen geleverd die het mythische middeleeuwse middenrijk van de Serven bestuurden dat zowat de hele Balkan zou hebben beslagen. Maar ook de Engelsen grijpen op deze Georgeos terug, ook in hun ridderorden. En steeds met de draak in gevecht. Een strijd tussen het absoluut goede en het absoluut kwade, waarbij het goede overwint, zoals in de meeste romans van mevrouw Courts-Mahler, want die wist ook wel waar Abraham zijn mosterd haalde. Het is dus overduidelijk dat de Ottomanen het aanroepen en vereren van deze Georgeos streng verboden toen zij de hele Balkan beheersten, tot 1922. Het was een vorm van samenzwering tegen het grondwettige regeringsgezag.