In de 50-er jaren woonde boven de ETOS de fam. Jurgens waarvan de zoon Wim naast mij in de schoolbank heeft gezeten op de 2-e Philips lagere school aan de Apeldoonstraat. In mijn herinnering zag het interieur er vrijwel hetzelfde uit als op foto 2140. Als je binnenkwam rechts eenzelfde toonbank en achterin de kaas en vleeswaren. Veel levensmiddelen toen nog afgewogen in een papieren zak. Ik ben er vaak door mijn moeder heengestuurd met of zonder boodschappenbriefje dat je dan gewoon afgaf als je aan de beurt was. Later (begin 60-er jaren?) werd het een zelfbedieningszaak. En ervoor zorgen dat je een kassabon meekreeg: die waren bij de ETOS geld waard!

Anton Philips richtte eens winkels op voor zijn eigen personeel (omdat iedere keer als zijn personeel loonsverhoging kreeg de middenstanders in Eindhoven ook hun prijzen omhoog deden). Na een aantal jaar kregen die winkels de naam ETOS (Eendracht Toewijding Overleg en Samenwerking) aldus een artikel in het ED vandaag (economisch deel) Later kwam daar nog een bonnensysteem bij, je kreeg aan het einde van het jaar 8% van je aankoopbedrag terug (als je lid was).

Een prachtige uitleg van een firma die alles in de hand wilde houden. Dat gelooft toch geen denkend mens. Laten we ophouden de zaken voor te stellen, als zou de patroon er voor het personeel geweest zijn. Als Bondsman of Rooie Rakker vloog je er al meteen uit als het een beetje minder werd in de fabriek. Hiermede geen slechts over de Philips-fabriek, want het was overal eender. De arbeider is er gekomen door zijn nek uit te steken en een klein beetje door de Patroon in samenwerking met de pastoor. De laatste wereldoorlog heeft de arbeider een beetje mondiger gemaakt, zodat het ook veel socialer geworden is. Laten we deze tijd achter ons laten, maar wel in zijn juiste verhoudingen blijven zien.

Weet je hoe een loonsverhoging in mijn tijd ging? Je moest bij de baas komen en kreeg 1 of 2 centen per uur er bij. Als je op de afdeling terug kwam mocht je er niks van tegen collega's zeggen. Later hoorde je altijd de juiste toedracht. Wat de een er bij gekregen had, was er bij de ander af gehaald. Een collectieve verhoging kwam pas, toen de bond een vinger in de pap kreeg. De kruidenier schreef de kosten in een dagboek en een keer per week werd de zaak opgezuiverd. In gesprekken, later met kruideniers, werd mij verteld dat er nog heel wat geld onder de klanten bleef zitten, wat uiteindelijk kwijtgescholden werd. Maar bij de E.T.O.S kon niet op de lat gekocht worden, met uitzondering van de bezorgdienst, die dan ook nog al eens met de rekeningen bleef zitten. Later werd veel rechtgetrokken met de Kinderbijslag. Toen de gezinnen groot waren, was er geen Kinderbijslag.

Zo rond de jaren 1957 (?) woonden mijn Oom en Tante boven de Etoswinkel in de Zutphenstraat, en dat waren Wijnand & Sjaan Voorjans-Verstegen. Ik weet dat nog heel goed want ik paste altijd op mijn neefjes Peter & Willie Voorjans.

Op dit moment woon ik samen met mijn vriendin boven 'de oude ETOS'. We wisten nooit wat er onder ons had gezeten vroeger, nu is het gewoon een woning namelijk. Erg leuk om hier foto's van te zien.

Als ik, met mijn kleinkinderen achter in de auto, toevallig eens door de Halvemaanstraat kom gereden, zeg ik altijd tegen ze: Toen Opa vroeger een jaar of tien was(1951) heb ik hier boven op het dak van deze oude Etoswinkel nog eens jonge kauwtjes uit de schoorsteen gehaald. Om ze met brood en melk groot te brengen en tam te maken.
Steevast klinkt het dan in koor: Zie je wel dat Opa een vogelvriend was.
Ik zat in die tijd bij mijn neef Frans Donders in de vierde of vijfde klas van de 2e Philips lagere school in de Apeldoornstraat. Om ons uit elkaar te houden werd mijn neef Frans de eerste en ik Frans de tweede genoemd. Hij zat al op die school en was iets ouder als ik. Het hielp meestal toch niet want onze namen stonden meestal naast elkaar op het bord om na te blijven.

Tijdens de reünie voor het 50-jarig bestaan (1989) van de 2e Philips lagereschool in de Apeldoornstraat, vertelde het oude hoofd van deze school, Hr v.Amerongen dat deze Etos-winkel ook nog een tijdje gediend heeft als noodschool waar hij dan lesgaf. Het was toen nog geen winkel.

Mijn broer heeft wel eens iets gestolen uit de Etos en ik was buiten aan het wachten. Hij werd gesnapt en ik moest ook naar binnen komen. We moesten in de kelder wachten op de politie, toen nog in witte Dafjes. Onze straf? 1000x opschrijven "ik mag niet meer jatten"...echt!

Om in te haken op het verhaal van Frans Donders kan ik ook een anecdote vertellen over het uithalen van de kraaien uit de schoorsteenpijp. In de Halvemaanstraat heb ik in die tijd altijd kauwkes gehad, begin jaren 60.
Die haalde ik met een schepnetje ,(een stok van 1.50 meter met een rond gebogen stuk draad , met een nylonkous er aan ) de kauwkes uit de pijp. Ik woonde op Halvemaanstraat 80.
Ik klom in het gangetje via de schutting van het loodgietersbedrijf dat er toen zat, op de hoek Halvemaanstraat/Nedestraat, op het dak. Ik liep over de nokpannen van schoorsteen naar schoorsteen, en in elke schoorsteen keek ik wat er in zat. In de schoorsteen zaten 4 pijpen waarvan er altijd een dichtzat, op zo'n meter diep. Daar nestelde zich vaak een kauw, die we in de maand mei er altijd uit haalde, net tegen de tijd dat jonge konden vliegen, als er teminste iets in zat. Niet in elke schoorsteen zat een nest.
Als er iets zat dan wipte ik met mijn schepnet het jong in het netje, en die stopte ik onder mijn jas. En zo liep ik de hele rij af balanserend met gespreide armen van schoorsteen naar schoorsteen naar de hoek Halvemaanstraat/Zutpenstraat (de Etos winkel). Dat was zoiets van 10 woningen. Naast de Etos woonde de familie Scheffers .
Op een keer was een van de kinderen die daar woonde een fietsband aan het plakken, dat zag ik toen ik een keer over het dak liep. Mevr Scheffers stond er bij te kijken wat de zoon aan het doen was, totdat ze plotseling mij zag lopen op het dak. Ze riep: van dat dak af, van dat dak af of ik roep de politie. Maar omdat ik niet reageerde, omdat ik de laatste schoorsteen nog moest hebben, vloog mevr Scheffers naar binnen. Daarbij struikelde ze over de gereedschapkist die voor haar voeten stond, en madam lag in volle glorie op de grond, goed pissig. Ik moest mezelf aan de schoorsteen vast houden anders was was ik van het lachen zo van het dak getuimeld. En in de laatste schoorteen zat niks, maar ik had er toch 3 gevangen die ik alle 3 tam maakte,
Eenmaal weer thuis op de grond ging 30 min later de bel. Mijn vader deed open en jawel, politie (die met een pet). Mijn vader sprak met de agenten met als resultaat om het niet meer te doen en ach, het jaar er op zaten we weer, ja, ja, op het dak.

Bij de Etoswinkel, hoek Halvemaanstraat/Zutpenstraat, kon je ook losse melk kopen. Dat was in 1958 (ik was 8 jaar) Ik moest van mijn moeder 2 liter melk halen, en ik ging met een pannetje en kwartje in mijn hand naar de Etos melk halen. Wel voorzichtig lopen hè, zei mijn moeder. Ja mam, dat doe ik. Ik op weg melk halen. Op de terugweg liep ik heel voorzichtig want ik had twee liter melk in een pannetje waar 3 liter in kon, dus ik drukte het pannetje stevig tegen mijn buik zodat er niks kon gebeuren, maar bij elke stap die ik zette klotste er een flinke hoeveelheid uit. Niet snappende hoe dat kon, ik was 8 jaar wat wil je, liep ik nog langzamer de terugweg. Dat duurde 3 keer zo lang, en de melk klotste maar uit het pannetje. Toen ik thuis kwam zat er nog een halve liter in, de rest zat in mijn trui en in mijn broek, ik droop van de melk. Ik had niet door dat ik het pannetje niet tegen mij aan moest houden , maar van mij af, tja te voorzichtig is ook niet goed. Ik heb dat nog lang in de familie moeten aanhoren.