Op de foto links is de koster Jan van Os. De ordebewaker of suisse is Tinus Blankers voor de Trudokerk.

Zulk een ordehandhaver heette inderdaad "suisse". Dus: Zwitser. Het baantje van "suisse" kwam in de Lage Landen na 1870 in zwang in parochiekerken. Het protestantse Nederland leverde bijna een volledige infanteriedivisie met ondersteunende artillerie aan Pius IX, wiens kerkelijke staat tussen 1860-1870 bedreigd werd door de militaire ordonnantie-benden van Garibaldi en de milities van het Huis van Savoye uit noordelijk Italië, die in ieder geval één coherente Italiaanse staat wilden oprichten in plaats van de verschillende koninkrijkjes, vorstendommetjes, hertogdommetjes en prinselijke diocesen, waarvan de kerkelijke staat, midden-in Italië rondom Rome en de Campagna er één was. Die pauselijke soldaten heetten "zouaven" en droegen het uniform van de Algerijnse tirailleurs waarvan keizer Napoleon III zich bediende in zijn vele oorlogen. De rooms-katholieke jongeren die de paus wilden bijstaan als oorlogsvrijwilliger bij zijn verdediging van het afbrokkelende rijk van Sint Petrus, droegen dat uniform ook. Eindhoven en randgemeenten leverden opmerkelijk veel van deze zouaven. Dat baarde mondiaal verwondering. Nederland gold als protestantse natie. Het had een hervormde koning. Vond die dat zomaar goed? Ja. Willem III mocht deze zouaven wel. Hij vond ze krijgshaftig, avontuurlijk en zeer dapper en dat kon hij van zijn eigen soldaten niet zeggen. Maar de zouaven die na 1870 terugkeerden naar Eindhoven en omstreken raakten toch hun Nederlanderschap kwijt: ze waren zonder koninklijk verlof in vreemde krijgsdienst getreden. Een hunner was de roemruchte "Woenselse Toontje". Hij raakte zijn baantje als provinciaal kantonnier kwijt. De parochieherder van de Sint Trudo gaf hem nu een baantje als "suisse", ordehandhaver, in de kerkelijke plechtigheden. En Toontje kreeg ook een tapvergunning voor een café op de hoek van de Parallelweg/Gagelstraat, bij een van de spoorovergangen naar Woensel. Zo kwam Jan Splinter toch nog door de winter. Toontje had twee prachtige uniformen tot zijn beschikking. Dat van "suisse" en dat van "zouaaf". En Toontje had ook nog eens drie schitterende onderscheidingen op de linkerborst. Hij kwam dus makkelijk aan een meisje en plantte zich duchtig voort. Hij heette Toontje van Agt. Maar iedereen kende hem als Woenselse Toontje of ook als "De Roode Duuvel van zâne Háálighád". De rode duivel van zijne Heiligheid. Toon had een rode bos haar en was, voor die tijd, ontstellend lang. De Italiaanse infanteristen waren als de dood voor hem. Het uniform was overigens afgekeken van dat van de Vaticaanse Gendarmen, niet van de Zwitserse Garde. Schilderachtig moet Toontje er bij gelopen hebben, in al die processies.

Beste Gerard, die brave zouaven hadden geen idee waar ze naartoe gestuurd werden en wisten niets van de naar eenheid van Italië strevende Garibaldisten. Het waren over het algemeen jongens van eenvoudige komaf. De katholieke kerk was en is ook niet gewoon de beminde gelovigen veel te leren. Zelfs tijdens mijn jeugd in Eindhoven lazen slechts weinig katholieken de Bijbel. Ik zag wel eens de schoolrapporten van katholieke vriendjes in die tijd, voor godsdienst hadden ze bijna altijd een 8. Tijdens de vasten presenteerde mijn moeder eens een buurjongetje een koekje, hij stikte er zowat in toen het tot hem doordring dat dat koekje in de vastentrommel gestoken had moeten worden.

Het is altijd een gissing achteraf om te bepalen wat mensen op een bepaald moment wel of niet wisten en redelijkerwijs konden vermoeden. De aalmoezeniers hier te lande, vaak Augustijnen en wereldlijke kapelaans, die in eerste instantie wierven, vertelden precies wat het "erfdeel van Petrus" (de schenking van een stuk Italië door Constantijn de Grote) aan de Paus en zijn opvolgers precies was en waarom de Heilige Stoel daarover soeverein moest kunnen beschikken om onafhankelijk aan het interstatelijk verkeer te kunnen deelnemen. En anders vertelde pastoor Hellemons te Oudenbosch, die ze doorzond naar Brussel voor de medische keuring, ze dat nog eens haarfijn. Er was daarbij uiteraard sprake van indoctrinatie. Dat gebeurt bij de werving van huurlingen altijd. Woenselse Toontje was prima op de hoogte wat hij bij de Slag bij Montelibretto en Mentana had teweeggebracht: hij liet zich graag interviewen en vertelde honderduit over zijn krijgsverrichtingen. Dat wij thans onbegrijpelijk vinden dat deze jongemannen zich leenden voor de politieke doeleinden destijds van de Heilige Stoel, en inzonderheid van kardinaal-staatssecretaris Antonelli is natuurlijk héél wat anders. Eindhoven in Beeld is niet het kader, dacht ik, om daar uitvoeriger op in te gaan. Al is die discussie interessant genoeg.

Gerard je hebt gelijk, EiB is geen politiek forum, maar af en toe ontmoeten geschiedenis en politiek elkaar.

Af en toe Paul? Ik dacht dat politiek en geschiedenis nauw met elkaar verbonden zijn.

Beste Bert, wel eens van ironie gehoord? Weet je dat er een Zouaven Museum is. Je moet er voor naar Oudenbosch, daar kun je ook zien hoe ze gekleed gingen. Net als in een gewoon leger hadden ze ook officieren en manschappen. Hun tuniek zou nu in het Midden Oosten nauwelijks opvallen. Ik ben er geweest, in de tijd dat ik een vriendin in West Brabant had. Als je erheen gaat, vergeet dan niet de kerk van de Heilige Barbara en Agatha te bezoeken. De architectuur is mede geïnspireerd door de Sint Pieter in Rome. Dat er gewerkt moest worden met een wat bescheidener budget dan in Rome is goed te zien. Toch de moeite waard voor mensen die in geschiedenis geïnteresseerd zijn.